Rõ ràng đã chưa có gì thay đổi đáng kể sau vụ Tiên Lãng. Bài học mà giới chức lãnh đạo cao cấp ở Việt Nam tưởng chừng đã “ngộ” ra, thì nay vẫn bị căn bệnh hoang tưởng chính trị chèn ép. Nguy cơ xung đột đất đai giữa người dân và chính quyền lại càng trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết.
Việc gì phải sợ nó!
Vào thời gian này, có một lời than phiền rất phổ biến trong giới cán bộ chính quyền “Sau vụ Tiên Lãng, anh em mình hình như nhát tay hơn, hơi một chút là sợ xung đột”.
Nhưng lại vẫn có những cán bộ cố gắng lên gân: “Chính quyền, luật pháp trong tay, việc gì phải sợ nó!”.
Không phải giải thích, chắc bạn đọc cũng hiểu “nó” là ai.
Vào đầu tháng 4/2012, tại một cuộc họp sơ kết tình hình khiếu nại tố cáo đầu năm, Tổng Thanh tra Chính phủ đã phát ra thông tin là từ sau vụ Tiên Lãng, số lượt người, số đoàn đông người lẫn số vụ việc tăng hẳn lên. Cụ thể, số lượt người khiếu nại tố cáo trong tháng 3 tăng 50% so với tháng 2/2012, số đoàn đông người tăng 30%. Trong số này chủ yếu vẫn là các vụ khiếu kiện liên quan đến đất đai với tính chất rất phức tạp, gay gắt.
Gần 1000 bà con ba xã thuộc huyện Văn giang đã kéo ra cánh đồng, gần cầu đang xây để biểu tình, phản đối cưỡng chế đất cho Ecopark hôm 20 tháng 4, 2012. Ảnh: Blog Nguyễn Xuân Diện
Khá tương đồng với cuộc khiếu kiện tập thể đông người hơn 500 người tại trụ sở Văn phòng 2 Quốc hội tại quận Phú Nhuận vào năm 2007, lần này người dân khiếu kiện cũng đến từ nhiều tỉnh như Bình Thuận, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Nai, An Giang, Tiền Giang, Kiên Giang, Cần Thơ, Đồng Tháp, Bình Dương, TP.HCM… Không hẹn mà gặp, giữa người dân các tỉnh đã có một mối dây tương thích về chia sẻ cảnh ngộ và phương thức đấu tranh đòi quyền lợi chính đáng của mình.
Tính chất khiếu kiện có tổ chức cũng được thể hiện qua “đồng phục” như những cái áo cùng màu, trên đó được viết tay hoặc in những hàng chữ với nội dung phản đối chính quyền và một số cá nhân lãnh đạo trong chính quyền địa phương về chính sách bồi thường không thỏa đáng, chèn ép dân, nạn cướp đất…
Lẽ đương nhiên, các cơ quan của đảng và chính quyền, từ Ban Dân vận, Ban Tuyên giáo đến cơ quan giải quyết khiếu nại tố cáo, chính quyền địa phương và đặc biệt là cơ quan công an đã có lý do để ghép hành vi người dân khiếu kiện đất đai thành “gây rối có tổ chức”. Vô tình hay hữu ý, cán bộ của những cơ quan này, trong khi không mấy quan tâm đến nguồn gốc đầy mất mát thương tâm của các vụ việc khiếu kiện, lại vẫn một lần nữa nhấn mạnh hình ảnh “các thế lực thù địch” đang kích động, lôi kéo người dân đi khiếu kiện, tiến đến gây mất ổn định trật tự xã hội và an ninh chính trị.
Chỉ có điều, từ ngữ “cưỡng chế” đã được hạn chế đến mức tối thiểu trong các văn bản chỉ đạo nội bộ và càng được tiết giảm trong các cuộc tiếp xúc, đối thoại giữa cán bộ giải quyết khiếu nại với người dân. Dường như sau vụ việc Tiên Lãng, cái từ mà một thời hết sức thịnh hành và thịnh bạo kia lại trở nên rất “nhạy cảm” trong tâm trí và nơi cửa miệng của giới chức chính quyền.
Từ Hà Nội nhìn lên Bắc Kinh
Một điểm tương đồng thú vị cũng đã diễn ra trong cùng thời gian đầu năm 2012, khi từ ngày 10/4 năm nay, các quy định mới về cưỡng chế, thu hồi đất đai do Tòa án Nhân dân Tối cao Trung Quốc ban hành chính thức có hiệu lực. Theo đó, chính quyền không được tiến hành cưỡng chế nếu gặp phải một trong những tình huống như: thiếu căn cứ thực tế, thiếu căn cứ pháp luật, bồi thường không công bằng, không rõ ràng, ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền lợi hợp pháp của người bị cưỡng chế, không đảm bảo điều kiện sống cơ bản hoặc điều kiện kinh doanh sản xuất của người bị cưỡng chế.
Việt Nam và Trung Quốc từ lâu đã có mối quan hệ “môi với răng”, và giờ đây dường như giới chức Hà Nội cũng đang theo dõi sát sao từng động thái đối nội của chính phủ Bắc Kinh để tái hiện nguyên tắc hành xử trong quốc gia mình.
Như một hiệu ứng đồng pha, từ giữa năm 2011 đến nay đã đồng thời diễn ra một phong trào khiếu kiện đất đai lan rộng và với mức độ gay gắt bất thường ở cả hai nước Trung Quốc và Việt Nam. Đặc trưng mà giới chức chính quyền đã tổng kết về khiếu kiện là hình thức tập trung và đông người, trong hơn một năm qua đã “vươn lên một tầm cao mới”: phản ứng đất đai, được biểu thị cụ thể bằng phản ứng tiêu cực đối với bản thân của người dân và hành vi xung đột của người dân với chính quyền.
Vào năm 2011, nếu ở Trung Quốc đã từng xảy ra trường hợp ba anh em một gia đình nông dân ở Hà Bắc đồng lòng tự thiêu để phản đối nạn cướp đất của chính quyền, thì ở Việt Nam cũng có những trường hợp tương tự ở Bắc Giang, TP.HCM, Bình Phước… Nếu ở Việt Nam đã xảy ra vụ việc Đoàn Văn Vươn dùng mìn và súng hoa cải để chống đối lực lượng cưỡng chế, thì mới đây ở Vân Nam (Trung Quốc), trong một cuộc biểu tình chống ô nhiễm môi trường và do bị đàn áp, người dân biểu tình đã dùng lưỡi hái phản ứng quyết liệt và gây ra cái chết cho ít nhất một cảnh sát.
Có rất nhiều minh họa về biểu tình và chống biểu tình đất đai mà đã dẫn đến xung đột triền miên tại nhiều địa phương. Về mặt từ ngữ, chắc chắn đã đến lúc cụm từ “khiếu kiện đất đai” lạc hậu kia cần được thay thế bởi một cụm từ với ngữ nghĩa đầy đủ hơn nhiều: “phản ứng đất đai”. Trong “phản ứng đất đai” không chỉ có hình thức tập trung khiếu nại và tố cáo đông người, mà còn được đẩy đến hành động tự bảo vệ tài sản, gây ra xung đột với quy mô và tính chất quyết liệt ngày càng tăng giữa người dân với các cơ quan hành pháp. Đó cũng là một dạng bi kịch ở Việt Nam hiện thời.
Sẵn sàng đối đầu!
Nhưng chuỗi bi kịch đó vẫn hoàn toàn chưa có cơ may nào chấm dứt khi sau vụ việc Tiên Lãng, khi trong mấy tuần qua, ở Hà Nội lại liên tiếp xảy ra các vụ biểu tình của người dân ở Hưng Yên và chính người dân Hà Nội chống lại nạn cướp đất đến từ những chủ đầu tư dự án trong mối câu kết với các quan chức chính quyền. Khác nhiều với không khí đấu tranh ở khu vực phía Nam, người dân phía Bắc lại tỏ ra “giác ngộ” hơn về nhận thức và thái độ sẵn sàng quyết liệt đối với lực lượng chống biểu tình, bao gồm cảnh sát cơ động và dân phòng.
Rõ ràng đã chưa có gì thay đổi đáng kể sau vụ Tiên Lãng. Bài học mà giới chức lãnh đạo cao cấp ở Việt Nam tưởng chừng đã “ngộ” ra, thì nay vẫn bị căn bệnh hoang tưởng chính trị chèn ép. Những gì mà giới chức chính quyền địa phương lẽ ra phải được giáo huấn một cách thật sự nghiêm khắc thì lại bị chính quyền trung ương phớt lờ. Hoặc cho rằng vụ việc Đoàn Văn Vươn chỉ là “hành động cá nhân đơn lẻ”, hoặc cho rằng sự can thiệp của đích thân Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vào vụ việc này đã đủ để thuyết phục và làm dịu dân chúng, hoặc vẫn tiếp tục bị các nhóm lợi ích của chủ đầu tư và đương nhiên có cả quyền lợi của giới chức chính quyền lấn át…, nội bộ Đảng và guồng máy chính quyền lại tái diễn tình trạng nửa thức nửa ngủ cùng mối bận rộn về thói quen chia rẽ và bè phái, trong khi để mặc cho chính quyền địa phương tự tung tự tác tại các dự án giải tỏa và lấn chiếm đất đai.
Cứ như thế, trong khi mọi chuyện vẫn chưa có gì được cải thiện, nguy cơ xung đột đất đai giữa người dân và chính quyền lại càng trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết.
Với người dân bị mất đất, rõ ràng là không còn cách nào khác, họ phải liều lĩnh hành động để giành giật sự sinh tồn cuối cùng cho gia đình mình. Thái độ và bản lĩnh trong việc thách thức và sẵn sàng đối đầu, chống đối chính quyền cũng vì thế đang có chiều hướng bùng phát – một sự bùng phát mà đến một thời điểm nào đó, mọi cố gắng kềm chế sẽ trở nên bất khả kháng.
No comments:
Post a Comment